مقاله نقش و جايگاه بانكداری اسلامی در اقتصاد مقاومتی 51ص

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

فصل اول: تعاريف و مفاهيم

مقدمه 2

تعریف علم اقتصاد 3

 

فصل دوم: بانكداري و اقتصاد اسلامي

اقتصاد اسلامی 6

ويژگي هاي اقتصاد در جامعه اسوه ي اسلامي 6

1- حاکميت سياسي اسلام 7

2- تحکيم ارزش هاي معنوي و اخلاقي 8

3- برپايي عدالت اجتماعي 9

4- خودکفايي و اقتدار اقتصادي 9

5- عدم وابستگي اقتصادي 10

6- توسعه و رشد 12

7- رفاه عمومي14

مدل اقتصاد اسلامی 14

نقش و جایگاه نظام بانکی در اقتصاد مقاومتی 15

نقش نظام بانكي15

نقش بانک در اقتصاد 18

بانکداری اسلامی 19

ویژگی ها و کارکردهای بانکداری اسلامی: 21

الزامات استقرار بانکداری اسلامی 21

 

 

فصل سوم: اقتصاد مقاومتي

اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پیش روی جمهوری اسلامی ایران28

اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی اسلامی راهکاری برای اندیشه بیداری مسلمانان 30

ارکان اقتصاد مقاومتی 31

1. حمایت از تولید ملی31

2. مردمی کردن اقتصاد31

سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی32

 

فصل چهارم: نقش و جايگاه بانكداري اسلامي

در اقتصاد مقاومتي 38

اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد اسلامی 39

نسبت اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی 41

عناصر و مولفه های اصلی اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی 42

الزامات و موانع اقتصاد مقاومتی از منظر اسلام 44

 

فصل پنجم: نتيجه گيري و پيشنهادات

نتيجه گيري 49

پيشنهادات 50

منابع و مآخذ 51

خلاصه ای از فصل اول

مقدمه

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر مورد تاکید جدی مقام معظم رهبری (دام ظله العالی) قرار گرفته است توجه به مسائل اقتصادی کشور می باشد. نامگذاری 4 سال پی در پی با موضوعات اقتصادی نشان از اهمیت بالای این موضوع نزد معظم له دارد. بانک و بانکداری نیز که قلب تپنده هر اقتصاد و جاری کننده خون در رگهای اقتصاد جامعه است باید در حکومت اسلامی کاملا منطبق با موازین اسلام اداره شود تا به عنوان پایه و اساس اقتصاد اسلامی نقش موثری را ایفا نماید. در کشور ما ایران اسلامی که اقتصاد آن «پول محور» و بعبارتی بر پایه پول استوار است و حدود 60 درصد از اقتصاد مملکت ما را بازار پولی تشکیل می دهد و حدود یک سوم از سهم اقتصاد، متعلق به سهم بازار سرمایه می باشد، توجه به بانکداری اسلامی را دو چندان می کند.

نظام بانکی در ساختار اقتصادی هر کشوری در جایگاه مدیریت توزیع منابع پولی در میان فعالان بخش خصوصی و همچنین بازوان اجرایی نهادهای ناظر بر اقتصاد برای کنترل و هدایت نقدینگی در جامعه قرار دارد. از این رو تطبیق روشها و الگوهای استفاده شده در این نظام با اصول اسلامی در واقع به معنای انطباق سازوکارهای توزیع منابع مالی و سیاستهای پولی با قواعد دینی و الهی است که در نهایت به اسلامی شدن هرچه بیشتر روابط حاکم بر مناسبات اقتصادی، اخلاقی و اجتماعی مردم می انجا مد.

در اين تحقيق بعد از آشنايي كلي با مفاهيمي چون اقتصاد اسلامي و اقتصاد مقاومتي، به تشريح در مورد اقتصاد و بانكداري اسلامي و همچنين اقتصاد مقاومتي مي پردازيم و در ادامه نقش اقتصاد اسلامي و بانكداري اسلامي در اقتصاد مقاومتي بيان خواهد شد.

 

تعریف علم اقتصاد

علم اقتصاد عبارت است از دانشی که به تخصیص بهینه کالاها و فراورده ها می‌پردازد. به عبارت دیگر ، علمی است که به تفسیر حیات اقتصادی و پدیده‌های آن و ارتباطشان با عوامل کلّی آن‌ها اهتمام می ورزد.

مسأله‌ی اقتصاد، به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل زندگی بشری، مطرح است، و اسلام نیز نگرش خاصی به آن دارد.

 

خلاصه ای از فصل دوم

اقتصاد اسلامی

اقتصاد اسلامی هم دارای مکتب و نظام اقتصادی است و هم از ماهیت علمی برخوردار است و بر اساس این ویژگیها، جوامع اسلامی قادرند با تکیه بر معارف غنی اسلام به حل مشکلات امروزی اقتصادی همت گمارند.(شهید مطهری)

 

ويژگي هاي اقتصاد در جامعه اسوه ي اسلامي

مکتب اقتصادي اسلام، در صدد تامين اهداف فراواني است که برخي از آنها اخلاقي و برخي ديگر اجتماعي است، در اين جا به بعضي از آن اهداف که داراي اهميت بيشتري است، اشاره مي‌شود:

1. حاکميت سياسي اسلام

2. تحکيم ارزش هاي معنوي و اخلاقي

3. برپايي عدالت اجتماعي

4. عدم وابستگي اقتصادي

5. خودکفايي و اقتدار اقتصادي

6. توسعه و رشد

7. رفاه عمومي

اهداف مذکور همه در عرض هم نيستند بلکه برخي از آنها با حفظ برخي ديگر هدف قرار مي گيرند، مثلا سه هدف آخر به اين شرط مطلوب اند که لطمه اي به چهار هدف اول نزنند. دو هدف اول، به نظر مي رسد که اقتصادي نيستند، ولي جزء اهداف اقتصادي اسلامي گنجانده شده اند، زيرا، در احکام اسلام، اين اهداف جدا از يکديگر مطرح نشده اند و جدا کردن آنها جزء اهداف وظايف سازمان هاي اقتصادي نيستند و از وظايف ساير سازمان هاي اجتماعي سياسي اسلام مي باشند، در صورتي که اين گونه نيست، مثلا، درباره زکات، در عين اين که هدف از آن توازن اقتصادي و تعديل در خلال رفتارهاي اقتصادي در نظر گرفته شده اند. موارد ذکر شده، به جز اين که خود، اهداف مکتب اقتصادي اسلام را شکل مي دهند، هر يک از آنها در بسياري از موارد، به عنوان محدوديت براي اهداف ديگر و يا ابزاري براي رسيدن به اهدافي مثل رفاه عمومي است و گاهي تحقق آن ارزش ها در جامعه، ابزاري براي رسيدن به ساير اهداف است. نکته ديگري که بايد به آن توجه داشت، اين است که در اين مبحث، نظر به مکتب اقتصادي اسلام است، که در اين جا از آن بحث نخواهيم کرد و به توضيح اهداف اقتصادي ذکر شده مي پردازيم.

 

1- حاکميت سياسي اسلام:

در اقتصاد اسلامي، سعي در حفظ حاکميت سياسي اسلام در روابط با بيگانگان است، زيرا در روابط خارجي، مناسبات اقتصادي و سياسي بسيار به هم پيوسته اند، هم اکنون وابستگي سياسي بسياري از کشورهاي جهان سوم در اثر وابستگي اقتصادي آنهاست، به اين سبب يکي از اهداف اقتصاد اسلامي، حفظ حاکميت سياسي اسلام است.

در روايتي از پيامبر اکرم (ص) آمده است: «الاسلام يعلوا و لا يعلي عليه، اسلام برتر است و چيزي بر آن برتري ندارد».[1]، بنابراين در مناسبات سياسي نيز بايد برتري اسلام و مسلمين مراعات گردد. قرآن کريم مي فرمايد: «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه و من رباط الخيل ترهبون به عدو الله و عدوکم ... براي مقابل با دشمنان تا آنجا که مي توانيد نيرو و اسبهاي بسته و آماده فراهم کنيد تا به اين وسيله دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد.»[2].

هم چنين قرآن کريم مي فرمايد: «ولن يجعل الله للکافرين علي المومنين سبيلا. خداوند براي کافران بر مومنان راه تسلطي قرار نداده است».[3]

 

2- تحکيم ارزش هاي معنوي و اخلاقي:

اسلام در رسيدن به همه اهداف اقتصاديش از قبيل، زدودن فقر، ايجاد رفاه و اجراي عدالت، از چهارچوب ارزش هاي اخلاقي، خارج نمي شود. زيرا تحقق اين ارزش ها همراه با پياده شدن اقتصاد اسلامي از اهداف مکتب اسلام است. اين از اهدافي است که هم افراد بايد مراعات کنند و هم دولت بايد در تحقق آن بکوشد. کسي حق ندارد از راههاي حرام کسب درآمد کند يا با اکراه، طرف مقابل را به معامله اي وادار نمايد. قرآن مي فرمايد: «يا ايها الذين أمنوا لا تاکلوا اموالکم بينکم بالباطل الا ان تکون تجاره عن تراض منکم ... اي کساني که ايمان آورده ايد اموالتان را در ميان خود به باطل نخوريد مگر اين که داد و ستدي از روي رضايت شما باشد».[4]

در اسلام پرداخت زکات و خمس عبادتي است که فرد با رضايت کامل به آن اقدام مي کند. به علاوه، قرآن گرفتن زکات را وسيله پاک شدن و تزکيه پرداخت کننده به شمار مي آورد. «خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکيهم بها... از اموال آنان زکات بگير و بدين وسيله آنان را پاک و تزکيه کن»[5]. هم چنين به انفال کنندگان سفارش مي کند که از بهترين اموال خود انفاق کنيد تا به «نيکي» دست يابيد . « لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون. هرگز به نيکي نمي رسيد، مگر آنکه از آن چه که دوست داريد، انفاق کنيد».[6]

 

[1]. تذکره الفقها، ج1، ص 446

[2]. انفال/60

[3]. نساء/141

[4]. نساء/29

[5]. توبه/103

[6]. آل عمران/92

 

خلاصه ای از فصل سوم

اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پیش روی جمهوری اسلامی ایران

با ظهور انقلاب اسلامی ایران، شکل جدیدی از حکومت در دنیا پدیدار شد که هم مردمی بود و هم اسلامی. حکومتی که بنای سازگاری با هیچ یک از ابرقدرت های شرق و غرب را نداشت و به هیچ قدرتی جز قدرت ایمان و پشتوانه مردم خویش وابسته نبود. ظهور این نوع جدید حکومتی، آن هم در منطقه ای مانند خاورمیانه که شاه راه حیاتی ارتباطی و قطب انرژی دنیاست، به مذاق مستکبرین ناخوشایند بوده و هست. از آن ناخوشایندتر، صدور این انقلاب به دل ها و قلوب مسلمین و سایر ملل است که به تازگی خود را در انقلاب های اسلامی منطقه خود را نمودار ساخته است.

ذات وجود چنین نظامی برای اردوگاه استکبار، خطری همیشگی را به دنبال دارد. لذا از روزهای آغازین این مولود مقدس، بنای دشمنی را در اشکال گوناگون بنا نهادند. ابتدا به صورت ترورها و اقدامات خونین داخلی، قائله های گوناگون و سپس جنگ تمام عیار نظامی. این نکته نیز قابل ذکر است که تا جمهوری اسلامی ایران با حفظ ارزش های خود باقی بماند این دشمنی ها ادامه خواهد یافت.

جنگ نظامی که پایان یافت، تاکتیک دشمن نیز تغییر کرد و به جای تهاجم نظامی، تهاجمات خود را به سایر عرصه ها از جمله عرصه اقتصادی کشاند. وجود تحریم های گسترده و گاهاً بی نظیر اقتصادی پس از دوران جنگ نظامی و تنگ تر شدن هر روزه این حلقه محاصره تحریم ها، خود گواهی بر این مدعاست.

در سوی دیگر این میدان، جمهوی اسلامی ایران که از جمله آرمان های آن، حمایت از مستضعفین و مبارزه با مستکبرین عالم است، در راه نیل به اهداف و ارزش های خویش وارد صحنه مبارزه شد و موفقیت های عمده ای در نبردهای نظامی، علم و فناوری و... به دست آورد.

اما در نبرد اقتصادی چه؟ درست است که مدل بهینه اقتصادی برای جمهوی اسلامی ایران اقتصاد اسلامی است، اما تا به ثمر نشستن این مدل متعالی چه باید کرد؟

آیا مدل های اقتصادی که در کشور تدریس می شد و یا می شود و در برنامه ها پیاده می شود توان مقابله با جنگ اقتصادی دشمن را دارد؟

مدل اقتصادیای که کشور عمدتاً پس از جنگ در پیش گرفت، مبتنی بر بازار آزاد، پذیرش نظم بین الملل و... بود که در این صورت می بایست ایران نیز به عنوان جزء کوچکی از دهکده جهانی با کدخدایی ایالات متحده آمریکا نقش بازی کند. دهکده ای که هر کس در آن از دستورات کدخدا تخطی کند مورد مجازات سازمان های بین المللی قرار می گیرد. طبیعتاً اهداف رشد اقتصادی و توسعه ای این مدل ها مبتنی بر پذیرش ارزش های غربی است که در تضاد با مبانی و اصول انقلاب اسلامی قرار دارد. حال چه کنیم؟

چند راه وجود دارد:

ساده ترین راه نفی ارزش های انقلاب اسلامی و پذیرش اصول لیبرالیسم اقتصادی است. در این راه هدف جمهوری اسلامی ایران می شود رسیدن به نقطه ای مانند ترکیه یا کره جنوبی یا شبیه آن ها. راه دوم پذیرش اصول لیبرالیسم اقتصادی و انقلاب اسلامی توأمان با هم است. در این شیوه با توجه به این که ارزش های انقلاب اسلامی در تعارض با دیگران استمورد هجمه آنان قرار می گیریم و از طرفی سلاح مقابله با آنان در اختیار ما نیست. چرا که مدل های اقتصادی کنونی، مبتنی بر پیاده سازی در شرایط اطمینان و ثبات پی ریخته شده اند. لذا جمهوی اسلامی ایران در این حالت روز به روز از لحاظ توان داخلی تحلیل رفته و بیشتر در موضع ضعف و انفعال قرار می گیرد. حاصل این شیوه، کاری است که سال هاست در کشور ما انجام می شود: دور زدن تحریم ها و در نتیجه پوسیدگی درونی اقتصاد کشور.

اما راه حل بهینه برای کشور ما مدلی اقتصادی است که بتواند کشور ما را در شرایط جنگ. مبارزه به پیش ببرد. شرایطی که بر خلاف سایر کشورها برای ما شرایط گذرا نیست و حالت دائمی دارد. در این مدل اقتصادی به تحریم ها به عنوان فرصت هایی نگریسته می شود که می تواند از این فرصت ها برای کارا نمودن و اصلاح نقاط ضعف سیستم های اقتصادی کشور استفاده شود. مشکلاتی که زیر سایه سنگین درآمدهای کلان نفتی پوشیده بودند و روز به روز گسترده تر می شدند.

 

اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی اسلامی راهکاری برای اندیشه بیداری مسلمانان

اقتصاد مقاومتی یک بحث تئوریک محض مختص دانشگاه و حوزه نیست، بلکه بیشتر اقتصاد کاربردی است. اقتصاد مقاومتی یک شعار نیست، یک واقعیت اقتصادی است که شاخص‌‌‌های آن ریشه در عمل دارد، نه حرف.

این دیدگاه جدید به اقتصاد را می‌‌‌توان با واژه‌ی به مجامع علمی معرفی کرد و حتی در مفهوم دقیق‌‌‌تر، می‌‌‌توان از واژه‌ی اقتصاد سیاسی مقاومتی استفاده کرد و برای ارزیابی آن شاخص‌‌‌های اقتصاد سیاسی تعریف و استخراج نمود، زیرا این واژه یک مفهوم اقتصاد سیاسی است تا یک مفهوم اقتصادی و به دنبال راه‌حل‌‌‌های اقتصاد سیاسی می‌‌‌باشد که در عمل و کاربرد بتواند مبتنی بر اقتصاد اسلامی، نه تنها بر بحران‌‌‌های ایجادشده در عرصه‌ی اقتصاد سیاسی فائق آید، بلکه مسیر اقتصاد را در جهتی قرار دهد که آمادگی و آینده‌نگری لازم نیز اتخاذ شده باشد.

القای تفکر اقتصاد مقاومتی یک تدبیر هوشمندانه است تا مدیران ارشد اقتصادی را از غفلت ایجادشده در بخش اقتصاد برهاند. اقتصاد مقاومتی مکمل جهاد اقتصادی است.

 

ارکان اقتصاد مقاومتی:

1. حمایت از تولید ملی

یکی از ارکان اساسی اقتصاد مقاومتی حمایت جدی و همه جانبه از تولید ملی است. در این زمینه بانک‌ها نیز نقش مهم و اساسی در تولید و سرمایه گذاری داخلی بر عهده دارند که با هدایت و تخصیص منابع بانکی و تأمین نقدینگی لازم برای فعالیت‌های مولد اقتصادی و مدیریت کلان در ایجاد زنجیره‌ی ارتباطی بین بنگاه‌های کوچک و متوسط با بنگاه‌های بزرگ ملی جهت نظام‌مند و هدفمند نمودن تولیدهای بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط، به تولید ملی رونق و انسجام بیشتری دهند.

 

خلاصه از فصل چهازم

اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد اسلامی

بر اساس نظر شهید محمدباقر صدر، اسلام دارای مکتب اقتصادی است و نیازی به تقلید از تفکرات انحرافی نیست. بر این اساس، مبنای اقتصاد مقاومتی باید مبتنی بر اقتصاد اسلامی باشد تا بتوان علاوه بر در امان ماندن از بحران‌‌‌های اقتصاد سرمایه‌‌‌داری، مانند بحران نظام بانکداری و نرخ بهره، بحران بدهی و اعتبار و بحران‌های جمعیتی، از ظرفیت‌‌‌های اقتصاد اسلامی نیز بهره‌ی کافی برد و تحت تأثیر تغییرات فرهنگی‌ـ‌ اجتماعی ناشی از اقتصاد سرمایه‌‌‌داری قرار نگرفت.

همچنان که مقام معظم رهبری نیز تأکید نمودند، مبارزه با اقتصاد سرمایه‌‌‌داری به معنای حرکت به سمت سوسیالیسم نیست. علاوه بر شناخت و رفع نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت اقتصاد ملی، یک جنبه‌ی اقتصاد مقاومتی می‌‌‌تواند جلوگیری از گرایش اقتصاد جمهوری اسلامی به تفکرات سرمایه‌‌‌داری و سوسیالیستی است.

مبنای اقتصاد مقاومتی باید مبتنی بر اقتصاد اسلامی باشد تا بتوان علاوه بر در امان ماندن از بحران‌‌‌های اقتصاد سرمایه‌‌‌داری، مانند بحران نظام بانکداری و نرخ بهره، بحران بدهی و اعتبار و بحران‌های جمعیتی، از ظرفیت‌‌‌های اقتصاد اسلامی نیز بهره‌ی کافی برد و تحت تأثیر تغییرات فرهنگی‌ـ‌اجتماعی ناشی از اقتصاد سرمایه‌‌‌داری قرار نگرفت.

در خصوص سبک زندگی الهی و اسلامی نیز که مستقیماً با اقتصاد مقاومتی در ارتباط است ما الگوهای فراوانی فراروی خود داریم که در شرایط فعلی تنها نیازمند اجرایی نمودن آن هستیم به طور مثال فرهنگ عاشورا خود یک سبک اصیل زندگی اسلامی مبتنی بر بیداری اسلامی و مقاومت است و می‌تواند به عنوان الگویی برای پایداری و مقاومت اسلامی در برابر استکبار جهانی و توطئه ها و هجمه های فرهنگی آنها مورد استفاده و بهره برداری ما قرار گیرد با نگاهی دقیق به مؤلفه های سبک زندگی در کشور این نکته دستگیر ما می‌شود که بسیاری از الگوهای سبک زندگی در جامعه ما همچنان ساری و جاری است منتهی به دلیل عدم توجه مردم و مسئولین در برخی از مورد بی مهری واقع شده است و این الگوها در اسرع وقت باید تقویت شوند تا در مقابل الگوهای نادرست قرار گیرند به طور مثال در سبک زندگی غربی مسئله صله ارحام هیچ جایگاهی ندارد و این در حالی است که در سبک زندگی اسلامی در حد یک واجب شرعی مورد توجه قرار گرفته است و این در حالی است که این مسئله به حکم شرع واجب نیست ولی به دلیل تأکیدات مکرر تا حد وجوب آن پیش رفته است و یا در سبک معماری ،پوشاک و بسیاری از امور می بایست یک تحول زیربنایی بر اساس اصول اسلامی صورت بگیرد در این مبحث همان طور که مقام معظم رهبری موارد مکرری را ذکر کرده‌اند می‌توان بر این مبنا قضیه را پیگیر شد این موارد حتی شامل نظام های معاشرتی ما می‌شود که این نظام باید احیا شود.

اما چند سوال در باب اقتصاد مقاومتی پیش می پاید که چنین مطرح می کنیم:

مقاومت مسلمانان چه نتایجی را برای آن ها به دنبال دارد؟ آیا این مقاومت برای دنیای اسلام راهگشا بوده و سرانجام آن ها را از مهلکه ای که اکنون در آن گرفتار هستند نجات خواهد داد؟ نتیجه مقاومت پیروزی است و قطعا کسانی که راه خدا را انتخاب و در مسیر او صبر و استقامت می کنند به پیروزی می رسند اگر در این روزگار که مسلمانان در دنیای پر آشوب و ملتهب امروزی مورد هجمه های فرهنگی و نظامی و سیاسی و اقتصادی گسترده ای قرار گرفته اند مقاومت کنند و بصیرت و وحدت خود را حفظ کنند، دشمن را بشناسند و بکوشند حقیقت را به دیگران بشناسانند قطعا آینده از آن آنان است چنان که خداوند نیز وعده پیروزی را در قرآن داده است.

سبک زندگی اسلامی و اقتصاد مقاومتی از جمله کلید واژههایی هستند که رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به آن اشاره می نماید، و این دو کلید واژه راهکاری مسلم در بیداری مسلمانان در قبال زندگی روزمره خود می تواند باشد. امید است که سخنان رهبر انقلاب را همیشه از جان دل گوش فرا دهیم تا بتوانیم از آن بهره کافی را در قبال خود و همسنگران عزیزمان حفظ نماییم

 

جهت خرید کامل مقاله فرم زیر را تکمیل نمایید