نحوه اعمال خیارات در بیع الکترونیکی

مقدمه

با پیدایش فناوری های نوین و تغییر در رویکرد ارتباطی افراد، روش های جدیدی برای برقراری ارتباط بین افراد شکل گرفته است. تمامی روش های جدید در راستای ایجاد سهولت برای نوع بشر در انجام امور خود و فائق آمدن بر مشکلات بوده است. روابط تجاری افراد نیز به عنوان یکی از اصلی ترین ارکان زندگی جمعی افراد تلقی می شود که لزوم حفظ و صیانت از حقوق افراد در این گونه روابط، اشراف به مشکلات بوجود آمده ناشی از گسترش فناوری های مرتبط و تاثیر آنها بر روابط تجاری حائز اهمیت می باشد.

گسترش فناوری های نوین باعث سهولت در استفاده از این نوع فناوری ها در روابط اجتماعی و تجاری افراد گردیده به نحوی که در حال حاضر استفاده از این نوع فناوری های پیشرفته امری عادی تلقی می شود. استفاده از این نوع فناوری ها نه تنها باعث سرعت و سهولت در انتقال کالا ها و اجناس گردیده بلکه باعث صرفه جویی در وقت و هزینه نیز شده است به نحوی که افراد به جای طی مسافت های طولانی و زمان بر برای حضور در محل خاص و انعقاد قرارداد؛ با استفاده از فناوری های نوین در عرض چند دقیقه اقدام به انعقاد قرارداد می نمایند.

استفاده گسترده تجار و افراد عادی از این گونه فناوری ها باعث گردیده که پای قواعد و مقررات و به تبع آن علم حقوق نیز به این عرصه وارد شود. بدون شک مدیریت روابط افراد در این گونه ارتباطات نیاز به قواعد و مقررات دقیق و کاملی دارد تا با استفاده از این مقررات بتوان از حقوق افراد صیانت نمود. انعقاد انواع قراردادهای الکترونیکی بالاخص عقد بیع باعث بروز تردیدها و مشکلاتی در خصوص اعمال تمام قواعد حاکم بر بیع سنتی در این گونه قراردادها گردیده است. از یک طرف نحوه انعقاد و مبادله اطلاعات و خواسته ها بین طرفین قرارداد به نحوی است که امکان اعمال تمامی احکام بیع سنتی در این گونه عقود وجود ندارد و از سوی دیگر عدم اعمال این مقررات نه تنها باعث فراهم شدن زمینه های سودجویی برای برخی افراد می گردد بلکه باعث سردرگمی سایر افراد جامعه و هم چنین بروز مشکلات حقوقی و اقتصادی جدیدی در این راستا می گردد. بر این اساس بررسی مبنایی اعمال برخی از احکام عقود سنتی در این گونه قراردادها نه تنها باعث برون رفت از برخی مشکلات موجود می گردد بلکه به تبع آن، راه آینده نیز تا حدی قابل تشخیص خواهد بود.

در این تحقیق سعی بر آن شده است تا امکان وجود یا عدم وجود یکی از احکام حاکم بر عقود، یعنی خیارات، در عقود الکترونیکی بررسی شود. با توجه به دگرگونی های حاصل شده درنحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی؛ تبعا در خصوص وجود خیارات در اینگونه عقود و همچنین در نحوه اعمال خیار و فسخ قرارداد الکترونیکی نیز تغییراتی صورت پذیرفته است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

به طور معمول در قراردادهای منعقده به طریق سنتی تمامی خیارات جاری و ساری می باشند مگر در موارد خاصی که قانون یا توافق بین طرفین اعمال یا وجود خیار خاصی را در قرارداد استثناء نماید. البته باید توجه نمود که در امکان ورود خیارات در عقود نه تنها باید به خواست مشترک طرفین قرارداد بلکه باید به عرف حاکم بر اراده افراد و همچنین قوانین خاص نیز توجه نمود. به همین علت می باشد که در قراردادهای منعقده در دفاتر اسناد رسمی نسبت به اموال غیرمنقولی که سابقه ثبتی دارند؛ آیین نامه سازمان ثبت درج شرط اسقاط کافه خیارات بالاخص خیار غبن را لازم دانسته است در حالی که شاید خواست طرفین اسقاط کلیه خیارات نباشد.

اما با توجه به نحوه انعقاد قرارداد های الکترونیکی در خصوص ورود تمامی خیارات در این گونه عقود تردید های فراوانی وجود دارد به نحوی که برخی از حقوقدانان و صاحب نظران وجود خیارات در این گونه عقود را نفی و این گونه قراردادها را تابع قانون خاص خود می دانند. در نظر اول شاید این گونه اظهار نظرات درست تلقی شود به ویژه در مواردی که این نظرات دارای مویدات محکمی نیز می باشند. برای مثال در خصوص خیار مجلس شکی وجود ندارد که برای تحقق این خیار در عقود حضور فیزیکی طرفین عقد در مجلس انعقاد قرارداد ضروری است در حالی که در قراردادهای الکترونیکی اساسا حضور فیزیکی افراد منتفی است و به تبع آن خیار مجلس نیز در این گونه عقود راه ندارد.

بر همین اساس در خصوص موضوع تحقیق حاضر سوالاتی به شرح ذیل قابل ارائه می باشد:

فهرست مطالب

چکیده5

مقدمه. 6

فصل اول: کلیات.. 11

مبحث اول: مفاهیم. 11

گفتار اول: مفهوم، قلمرو و انواع تجارت الکترونیکی.. 11

بند اول: تجارت و بیع الکترونیکی و انواع آن. 12

بند دوم: قلمرو تجارت الکترونیکی.. 18

گفتار دوم: تعریف خیار و انواع آن. 19

گفتار سوم -اعمال خیارات در بیع الکترونیکی.. 21

مبحث دوم : سیر تاریخی بیع الکترونیکی.. 24

مبحث سوم : جایگاه بیع الکترونیکی در حقوق ایران. 27

فصل دوم : تشکیلقرار دادهای الکترونیکی و آثارآن. 29

مبحث اول: تشکیل قراردادهای الکترونیکی.. 30

گفتار اول : روش های انعقاد قرارداد با اینترنت.. 30

بند اول: نامه الکترونیکی.. 30

بند دوم: انعقاد از طریق صفحه وب.. 31

بند سوم: انعقاد از طریق اتاق گفتگو. 31

گفتار سوم: ایجاب و قبول، زمان ومکان تشکیل قرارداد. 32

بند اول: ایجاب و قبول. 32

بند دوم: زمان و مکان تشکیل قرارداد. 34

گفتار چهارم: شرایط اساسی معامله در قراردادهای الکترونیکی.. 36

بند اول:نحوه احراز قصد طرفین در انعقاد قرارداد الکترونیکی.. 36

بند دوم: نحوه احراز اهلیت طرفین.. 38

بند سوم: انواع موضوع معامله در قراردادهای الکترونیکی.. 39

بند چهارم: نحوه احراز مشروعیت قراردادهای الکترونیکی.. 41

گفتار پنجم: سامانه پیام خودکار. 42

بند اول: تعریف سامانه پیام خودکار. 42

بند دوم: ماهیت سامانه پیام خودکار. 43

بند سوم: سامانه پیام خودکار در حقوق ایران. 44

مبحث دوم: آثار قراردادهای الکترونیکی.. 44

گفتار اول: حقوق طرفین در قراردادهای الکترونیکی.. 45

گفتار دوم: تعهدات طرفین در قرارداد های الکترونیکی.. 46

گفتار سوم: مسئولیت های طرفین.. 47

فصل سوم: ویژگیهای قراردادهای الکترونیکی.. 48

گفتار اول: عدم حضور فیزیکی طرفین در انعقاد قرارداد های الکترونیکی.. 48

گفتار دوم: اصل رضایی بودن قرارداد الکترونیکی.. 50

گفتار سوم: جنبه بین المللی قراردادهای الکترونیکی.. 51

گفتار چهارم: ضرورت استفاده از نرم افزار ها و سخت افزار های الکترونیکی در انعقاد قرارداد. 58

گفتار پنجم: صفت تجاری قراردادهای الکترونیکی و لزوم حمایت مصرف کننده59

فصل چهارم: انحلال بیع الکترونیکی.. 62

مبحث اول: روشهای انحلال بیع الکترونیکی.. 62

گفتار اول: ایفاء تعهد. 62

بند اول: تعریف و ماهیت ایفاء تعهد. 63

بند دوم: قواعد عمومی اجرای تعهدات.. 65

گفتاردوم- اقاله. 66

گفتار سوم - انفساخ.. 69

بند اول: تراضی، سبب انفساخ.. 69

بند دوم: انحلال قهری.. 71

گفتار چهارم - فسخ.. 73

بند اول: معنا و ماهیت فسخ.. 73

بند دوم : مبنای خیارات.. 74

بند سوم: قابلیت و ماهیت اسقاط خیارات.. 75

بند چهارم: چگونگی اسقاط خیارات.. 78

بند پنجم: حقوق تطبیقی.. 79

بند ششم: تعارض قوانین و خیارات.. 80

مبحث دوم:قواعد حقوقی اعمال خیارات در بیع الکترونیکی.. 81

گفتار اول- وجود یا عدم وجود خیارات در عقد الکترونیکی.. 82

گفتار دوم :قواعد حقوقی اعمال خیارات در بیع الکترونیکی.. 84

گفتار سوم – تفاوت بین خیارات در بیع الکترونیکی با بیع سنتی.. 87

بند اول - خیار رویت و تخلف از وصف... 87

بند دوم - خیار غبن.. 89

بند سوم - خیار عیب.. 92

بند چهارم - خیار تدلیس... 94

بند پنجم - خیار تخلف شرط.. 96

بند ششم - خیار مجلس، حیوان و تاخیر ثمن.. 98

بند هفتم - سایر خیارات.. 101

گفتار چهارم : حق انصراف.. 101

بند اول: احکام و ویژگی های حق انصراف.. 101

بند دوم: ماهیت حق انصراف.. 105

مبحث سوم : آثار انحلال. 113

گفتار اول: آثار انحلال در بیع سنتی.. 113

بند اول: انحلال عقد. 113

بند دوم: بازگشت آثار پیشین.. 116

گفتار دوم: آثار انحلال در بیع الکترونیکی.. 116

گفتار سوم: حقوق تطبیقی.. 117

نتیجه گیری.. 119

فهرست منابع. 124