هنر گفت‏ گو با همسرازدواج، یك مكالمه طولانی است كه گاهی اوقات با جرّ و بحث‏های بیهوده قطع می‏گردد. همان گونه كه ارتباط، مهم‏ترین اساس زندگی است، مشاجره هم مخرب‏ترین عامل آن است.
زن و شوهر با مشاجره، هم عواطف خود را جریحه‏دار می‏سازند و هم رابطه زناشویی‏شان را مختل می‏سازند. همان گونه كه ارتباط، باعث نزدیكی ما انسان‏ها به هم می‏شود، دعوا و مشاجره، این ارتباط را خراب كرده، انسان‏ها را از هم دور و دورتر می‏سازد. بسیاری از زنان و مردان، از برقراری یك ارتباط سالم، عاجز هستند و به محض مطرح ساختن مسئله و یا مشكلی با همسر خود، وارد گرداب جرّ و بحث‏ها و سوءتفاهم‏های پی‏درپی می‏شوند.

هنگامی كه دو نفر ارتباط عاطفی با هم ندارند، به هنگام پیش آمدن اختلاف، نمی‏توانند از دعوا، اجتناب كنند. زن و شوهرها، هنگام دعوا و مشاجره، خیلی ساده، مسائل را به موارد شخصی و خصوصی، ربط می‏دهند.
به جای مشاجره و بزرگ كردن نكات منفی، باید با یكدیگر گفت‏وگو كرد. بهتر است خواسته‏های خود را صریح و البته با رعایت ادب و احترام، مطرح كرد. بعضی زن و شوهرها، به قدری با هم مشاجره می‏كنند كه كم كم محبتشان از بین می‏رود.

گاهی اوقات همسران، احساسات صادقانه، اما منفی خود را برای جلوگیری از مشاجره، انكار می‏كنند؛ اما در نتیجه این عمل، عشق را در خود نابود می‏كنند. بهتر است بین گفت‏وگو و سكوت، تعادلی برقرار كرد و در نتیجه، برای ایجاد یك ارتباط سالم، باید به مهارت‏های ویژه‏ای مجهز باشیم و بی‏آن كه احساسات صادقانه، اما منفی خود را انكار كنیم، از جرّ و بحث اجتناب كنیم.

اگر تفاوت‏های روحی و روانی زن و مرد، نادیده گرفته شوند، ناخواسته، دعوا پیش می‏آید. بهترین راه برای جلوگیری از دعوا، این است كه در ایجاد و نیز حفظ رابطه‏ای صمیمی و صادقانه، تلاش كنیم. هر چه انسان با كسی صمیمی‏تر باشد، گوش دادن به حرف‏های او - آن هم بدون عكس العمل به احساسات منفی - مشكل‏تر است.

در دعوای بین زن و شوهرها، معمولاً موضوع مورد اختلاف، باعث دعوا نمی‏شود؛ بلكه نحوه بیان نظرات است كه طرفین را می‏رنجاند و به موضع‏گیری وادار می‏كند. هنگامی كه مردی از لحن همسرش این چنین برداشت می‏كند كه زن، قصد مبارزه با او را دارد، همه تلاش خود را به كار می‏برد تا ثابت كند كه خودش درست می‏گوید و حق با اوست و بنابراین، به احساسات زن، توجهی نمی‏كند و هنگامی كه مرد به احساسات زن توجه نمی‏كند، او را با بی‏مهری می‏رنجاند؛ و حتی حق ناراحت شدن را نیز به او نمی‏دهد، بدیهی است كه زن را از خود رنجانده و او را آزار داده است.

در این گونه موارد، زن هم از خود واكنش نشان داده، مرد را ناراحت می‏كند. مرد كه علت واكنش زن را نمی‏داند، به جای تغییر لحن، به تفسیر و توجیه منظور خود می‏پردازد و نمی‏داند كه در حال تدارك مقدمات یك مشاجره و دعوای تمام عیار است. او تصور می‏كند كه این زن است كه قصد دعوا دارد؛ در حالی كه زن، در واقع، قصد دارد در مقابل لحن تهاجمی شوهر، از خود دفاع كند و توضیحات شوهر را یك توجیه بی‏مورد دانسته، عصبانیتش بیشتر و بیشتر می‏شود.
نكته مهم این است كه برخلاف مردها كه یا سكوت می‏كنند و یا راه‏حل نشان می‏دهند، زن‏ها با گله كردن و شكایت، كار را به دعوا و مشاجره می‏كشانند.

زن و شوهرها برای اجتناب از دعوا، باید بدانند كه موضوع اختلاف آنها، آن قدر طرف مقابل را نمی‏رنجاند كه لحن آنها می‏رنجاند. در یك دعوا، یكی از طرفین باید كوتاه بیاید وگرنه، دعوا دامنه پیدا كرده، هرگز تمام نمی‏شود.

چند نكته برای جلوگیری از پدیدار شدن دعوا و جرّ و بحث بین همسران‏

۱) همسران باید دقت داشته باشند كه چه وقت یك گفت‏وگوی سالم به بحث تبدیل می‏شود و درست در همان موقع، سكوت كنند.

۲) آنها علاوه بر این كه باید لحن صحبت كردن خود را درست كنند، باید به لحن طرف مقابل نیز توجه داشته باشند و ببینند نیاز عاطفی او را برآورده می‏سازند یا نه.

۳) سكوت كردن، به فرد فرصت می‏دهد تا خونسردی خود را باز یابد و آرام گیرد؛ پس از هر سكوتی، می‏توان با ملایمت و آرامش بیشتری گفت‏وگو را ادامه داد؛ پس شخص باید تمرین كند و در بین صحبت، اندكی سكوت كرده، درباره آن چه گفته، صادقانه فكر كند.

گفت‏وگویی كه پایان خوشی دارد، نشانه صمیمیت است. طرفین می‏دانند كه دیگری چه می‏گوید و از این كه می‏توانند آزادانه حرف بزنند و منظور یكدیگر را بفهمند، لذت می‏برند. گفت‏وگو در این شرایط، آهنگی نرم و ملایم دارد؛ اما در ازدواج‏های ناموفق، لذت گفت‏وگو در فضایی آلوده به شكایت، گله كردن خشمگینانه و سوءتفاهم، گم می‏شود و جای اشارات دل‏نشین ابروها و ایماهای شیرین را نگاه‏های خیره و اشارات انتقادی، بهانه‏گیری‏ها و تهدیدها پر می‏كند.

چه حادثه‏ای رخ می‏دهد؟

چرا صحبت‏های دل‏نشین، از دست می‏روند؟ مسئله این جاست كه به مرور، شیوه‏های متفاوت صحبت، منافع و چشم‏اندازهای متضاد و سوءتفاهم‏ها، روی هم انباشته می‏شوند و آهنگ دل‏پذیر صحبت را تغییر می‏دهند.

بعضی از مسائل ارتباطی، ناشی از تفاوت‏های طرز تكلم زن و مرد است. اختلافِ زمانی در حاضرجوابی زن و مرد، ممكن است باعث ناراحتی طرف مقابل شود. خانم‏ها از روی عادت و در مقایسه با آقایان، به زمان بیشتری برای پاسخ‏گویی نیاز دارند و در نتیجه، زمانی را برای پیدا كردن جواب صرف می‏كنند و این موضوع، كاسه صبر آقایان را لبریز می‏كند و یا ممكن است مردی با تأنی و با جملات فاصله‏دار، حرف بزند و زنش كه حاضرجواب و بی‏قرار است، مرتب به میان صحبت او پریده، رشته كلام او را قطع كند. در این شرایط، ممكن است مرد، عصبانی شده، زن را مورد انتقاد قرار دهد و او را متهم سازد كه تو همیشه حرف مرا قطع می‏كنی و هیچ وقت نمی‏خواهی حرف‏های مرا بشنوی.

بعضی‏ها اصولاً در صحبت كردن، مهارت دارند؛ زیاد حرف می‏زنند و صحبت را كش می‏دهند. بسیاری از پرحرف‏ها، همسر خود را به بی‏توجهی متهم می‏سازند؛ مثلاً بارها از زنان شنیده‏ایم كه می‏گویند: شوهرم هرگز به حرف‏های من توجه نمی‏كند و حال آن كه شوهر، كم حرف است؛ ولی كلمه به كلمه صحبت‏های زنش را می‏تواند تكرار كند.

دلیل این گلایه، آن است كه شوهر كم حرف است؛ سكوت می‏كند و به صحبت‏های زنش گوش می‏دهد؛ ولی حالت چهره و نوع برخوردش، به گونه‏ای است كه زنش او را به بی‏توجهی به حرف‏هایش متهم می‏كند. این مشكل، ناشی از شیوه‏های متفاوت گوش دادن در زن و مرد است. مردها هنگام گوش دادن، سكوت بیشتری دارند و منظورشان موافقت با نظر طرف مقابل است؛ اما زن‏ها در مقایسه با مردها، با تغییر حالت چهره و اشارات مختلف، گوش دادن خود را بیشتر نمایان می‏سازند؛ اما مردها هم انتظار دارند رفتار مشابهی از خود نشان دهند.

در نظر بسیاری از افراد، اشارات مستمع بدین معناست كه «به صحبت‏های تو گوش می‏دهم و از آن لذت می‏برم» و یا این كه «به خود تو توجه می‏كنم و برایم مهم هستی» و برعكس، فقدان اشارات چهره، معانی منفی‏ای را تداعی می‏كند كه «برای تو احترام قائل نیستیم و حرف‏هایت برایم مهم نیست».

زوج‏ها اغلب از نقش و اهمیت این جنبه مهم ارتباطی، بی‏اطلاع هستند؛ حال آن كه طرز صحبت و گوش دادن، احترام، محبت و توجه را تداعی می‏كند و یا بی‏ توجهی، بی‏ احترامی و بی‏ مهری را می‏رساند.
زن و شوهر، با وجود شیوه‏های ارتباطی متفاوت، می‏توانند برای اجتناب از بروز كدورت‏های احتمالی، با هم به توافق برسند. در این صورت، زن یا شوهری كه با تأنی حرف می‏زند، از قطع صحبت از سوی همسرش، ناراحت نمی‏شود. افرادی كه صحبت دیگران را قطع می‏كنند، می‏توانند درباره رفتارشان، قضاوت بهتری داشته باشند كه آیا بی‏جهت و بدون عمد و قصد، صحبت را قطع كرده‏اند یا نه؟

پرحرف‏ها، می‏توانند كمتر صحبت كردن و خلاصه‏گویی را تمرین كنند و كم‏حرف‏ها هم می‏توانند مشاركت بیشتر در گفت‏وگو را یاد بگیرند. مستمع بی‏توجه، می‏تواند اشاراتی دال بر توجه داشتن به طرف مقابل را نشان دهد و گوینده می‏تواند درك كند كه سكوت، لزوماً به مفهوم بی‏توجهی نیست.

● مقررات گفت‏گو
شما می‏توانید با به كارگیری روش‏های زیر، گفت‏وگوهای خود را شیرین و لذت‏بخش سازید.
۱) با همسر خود هماهنگ شوید.
۲) با علاقه گوش كنید.
۳) از قطع صحبت او خودداری ورزید.
۴) سؤالات خود را از طرف مقابل، ماهرانه مطرح كنید.
۵) سیاست و نزاكت به خرج دهید.

▪ قانون شماره ۱:
شرط لازم صحبت ثمربخش، هماهنگی زن و شوهر است؛ به عبارت دیگر، زن و شوهر برای این كه بتوانند با یكدیگر، ارتباط سازنده‏ای برقرار كنند، باید در مسیر صحبت یكدیگر قرار گیرند؛ زیرا در بسیاری از مواقع، زن و شوهر با آن كه درباره موضوع واحدی صحبت می‏كنند، اما روش صحبت آنها به قدری متفاوت است كه نمی‏توانند ارتباطی خوب با هم داشته باشند. ممكن است زن یا شوهر، قصد تسكین ناراحتی همسر خود را داشته باشند؛ ولی برعكس، بر ناراحتی او بیفزایند.

 قانون شماره ۲:
گاهی اوقات، زن شكایت می‏كند كه شوهرش به حرف‏های او گوش نمی‏دهد؛ در حالی كه شوهر می‏تواند تمام حرف‏های او را تكرار كند. این مشكل، از تفاوت و اختلاف جنسی ناشی می‏شود؛ به این معنی كه زن، هنگام گوش كردن، با ابراز كلماتی مانند راستی، آره، عجب و تكان دادن اجزای صورت یا دست، توجه خود را به طرف مقابل نشان می‏دهد و از همسر خود می‏خواهد رفتاری مشابه داشته باشد و در غیر این صورت، از همسرش عصبانی می‏شود.

 ▪ قانون شماره ۳:
قطع صحبت، برای كسی كه این كار را انجام می‏دهد، شاید خیلی طبیعی باشد؛ ولی در طرف مقابل، حس نارضایتی و افكار منفی ایجاد می‏كند. قطع صحبت هم مانند سایر عادات مربوط به تكلم، ممكن است بخشی از طرز مكالمه اشخاص باشد و برخلاف برداشت كسی كه صحبتش قطع شده، ارتباطی با خودمحوری و مخالفت نداشته باشد. در این جا نیز زن و مرد، رفتار متفاوتی از خود نشان می‏دهند. مردها بیش از زن‏ها صحبت دیگران را قطع می‏كنند و این رفتار آنها، تنها درباره زن‏ها نیست. قطع صحبت از سوی مردان، الزاماً نشانه بی‏احترامی آنها به شخص مخاطب نیست.

 ▪ قانون شماره ۴:
سؤال می‏تواند آغازگر صحبت و ادامه آن و سرانجام اسباب توقف و ناتمام ماندن آن گردد. بعضی‏ها به طور طبیعی، كم‏حرف هستند؛ در برخورد با این اشخاص، باید زمینه صحبت با آنان را فراهم ساخت. گاهی یك سؤال دقیق و حساب شده، می‏تواند به گونه‏ای اعجاب‏انگیز، آنها را به صحبت كردن تشویق كند؛ اما پرسشی نابهنگام، طعنه‏آمیز و بی‏تناسب، می‏تواند از ادامه صحبت، جلوگیری كند.

گاهی اوقات، طرز سؤال و لحن پرسش‏گر، ممكن است مكالمه را متوقف كند. در بسیاری از مواقع، لحن عتاب‏آمیز سؤالات، مسئله‏ساز است. «چرا دیشب دیر آمدی؟»، از سؤالاتی است كه در ادامه مكالمه، مشكل ایجاد می‏كند. به نظر می‏رسد كه سؤال كردن در یك گفت‏وگو، امری طبیعی است؛ اما گاهی ممكن است فردی كه مورد سؤال قرار می‏گیرد، پرسش را به حساب تردید در صلاحیت، دانش و یا صداقت خود تلقی كند.

از سوی دیگر، چون شخص در حال صحبت، معمولاً به صحبت خود و ادامه آن علاقه‏مند است، سؤال بیش از حد یا بی‏جا، ممكن است مسئله‏ساز شود. گاهی نیز سؤالاتی كه با چرا شروع می‏شوند، تولید اشكال می‏كنند؛ به این صورت كه این قبیل سؤالات، اغلب، مخاطب را در موضع دفاع قرار می‏دهد. استفاده از كلمه چرا، احتمالاً شماتت‏ها و خطاب‏های آمرانه و پدرانه را تداعی كند؛ چرا دیر كردی؟ چرا تلویزیون هنوز روشن است؟ این گونه سؤالات، حالت سوءظن و بی‏اعتمادی را تداعی می‏كند.